Thuiswerken met gluurprogrammatuur?

Veel mensen met een kantoorbaan moeten sinds het uitbreken van de Corona-crisis thuiswerken. Daar zitten ook wat haken en ogen aan. De werkgever is verplicht om voor een veilige werkplek te zorgen. Ook de thuiswerkplek moet ergonomisch zijn ingericht. De mkbservicedesk heeft een brochure (samengesteld door PellicaanAdvocaten) op de website staan over Rechten en plichten van thuiswerkers. Daarin staan een aantal dingen helder beschreven.

De praktijk is weerbarstig, omdat niet iedereen de beschikking heeft over een goede thuiswerkplek en het thuiswerken soms ook gecombineerd moet worden met de zorg voor de kinderen. Maar er zijn meer zaken die de persoonlijke levenssfeer raken.

Gluurprogrammatuur

Deze week publiceerde de Volkskrant een bericht over het gebruik van spionagesoftware, waarmee thuiswerkers gecontroleerd kunnen worden. Deze software meet het aantal toetsaanslagen, maakt om de paar minuten een opname van het scherm om te controleren waar je mee bezig bent, logt al het surfverkeer, maakt zelfs foto’s via de webcam. Ook sommige videoconferentie-tools hebben ingebouwde gluurfuncties! Zoom was hier een voorbeeld van, en ook in Cisco Webex kun je in de gaten houden waar de aandacht van de deelnemers naar toe gaat.

Het is onduidelijk hoe vaak dit soort spionagesoftware wordt ingezet, maar wel tekent zich af dat er een hele surveillance-industrie aan het ontstaan is die het met hun producten mogelijk maakt om mensen ook in hun eigen huis in de gaten te houden, onder het mom van het waarborgen van de productiviteit. In de uitvoering een enorme inbreuk op de privacy.

We willen geen reclame maken, maar neem eens een kijkje op de website van deze surveillance-producten en welke slogans ze gebruiken..

Overigens zat in Zoom ook een functie die gebruikt kon worden door degene die een Zoom videoconferentie initieert: ‘attendee attention tracking‘. Zodra een deelnemer meer dan 30 seconden iets anders ging doen op zijn device, kreeg de organisator daar een melding van. Handig voor leraren die hun leerlingen bij de les willen houden, misschien. Maar door de commotie die is ontstaan over het gebrek aan privacy heeft Zoom deze optie eruit gesloopt. Zoom geeft inmiddels op hun eigen blog overigens allerlei tips hoe je de Zoom-sessie beter kunt beschermen. De zorgen over Zoom zijn nog niet voorbij. Nog steeds kan de organisator van een meeting heel veel info zien van de deelnemers, ook van de (in principe privé) chats.

Ook in Cisco Webex, een meer zakelijk georiënteerde videoconferentie-tool, is zo’n ‘track participant attention‘ standaard ingebouwd. Als dit gebruikt wordt met ieders vrijwillige toestemming (van alle deelnemers aan de sessie, met de nadruk op vrijwillig), is er natuurlijk niets mis mee.

Maar als deze functionaliteit wordt toegepast zonder toestemming van betrokkenen is de kwalificatie ‘gluurprogrammatuur’ gerechtvaardigd. De AVG verbiedt overigens het heimelijk inzetten van dergelijke tools. Lees hier meer over Privacy en Monitoring op de werkvloer.

Update: bij het schrijven van dit blog kende ik de term ‘proctoring‘ nog niet. Inmiddels heeft de rechter uitspraak gedaan in de zaak die studentenraden hadden aangespannen tegen het gebruik van ‘proctoring’-software: surveillance software die wordt ingezet om te detecteren of er gefraudeerd wordt tijdens online tentamens. Wat denk je, wat vond de rechter ervan? Hier kun je het vonnis lezen.

Update 2: de Autoriteit Persoonsgegevens (AP) heeft nu verklaard dat surveillancesoftware grote impact heeft op de privacy van leerlingen. Niet alleen bij het gebruik van surveillancesoftware moeten scholen rekening houden met de privacy van leerlingen, ook voor de inzet van videobellen moet er beleid aanwezig zijn. Na onderzoek doet de AP ook aanbevelingen. Hier de aanbevelingen voor videobellen in het onderwijs, en hier de aanbevelingen voor inzet van de proctoring software.

Update 9 februari 2021: De Erasmus Universiteit stelt nu verplicht om bij online tentamens dat studenten een tweede camera (met de smartphone) moeten gebruiken. Er is veel kritiek op, in het Erasmus Magazine kun je lezen waarom: schermdelen crasht regelmatig, de instructies zijn (te) ingewikkeld, je kunt gemakkelijk stappen overslaan en de gevolgen daarvan zijn buitenproportioneel en ernstig. Onduidelijk is of de universiteit hiermee handelt in overeenstemming met de aanbevelingen van de AP. De studentenvakbond LSVb wil dat onderwijsinstellingen stoppen met het inzetten van surveillancesoftware bij online tentamens. Ook bij Tweakers.net een verhaal over deze kwestie, lees daar vooral een aantal zinvolle commentaren (eens een keer wat anders :-)).