De laatste tijd komt het begrip surveillancemaatschappij vaak voorbij, ook door het gekrakeel over corona-apps. De Autoriteit Persoonsgegevens (AP) is de onafhankelijke toezichthouder in Nederland die de bescherming van persoonsgegevens bevordert en bewaakt. In november 2019 heeft de AP een document onder de naam “Dataprotectie in een digitale samenleving” gepubliceerd: in de komende jaren legt de AP in het toezichtwerk extra nadruk op drie focusgebieden: datahandel, digitale overheid en artificiële intelligentie en algoritmes.
“Extra nadruk op deze thema’s is nodig om de bescherming van persoonsgegevens in Nederland te borgen. Misbruik of onverantwoordelijk gebruik van persoonsgegevens kan bijvoorbeeld leiden tot foutieve beslissingen, uitsluiting van mensen en discriminatie.” aldus de AP.
Wat betreft de Datahandel vindt er steeds meer ongeoorloofde doorverkoop plaats van persoonsgegevens aan derden. AI en Algoritmes worden steeds meer toegepast, maar ook deze nieuwe technieken kennen grote risico’s als het gaat om persoonsgegevens en het bewaken van ieders persoonlijke levenssfeer. De Digitale Overheid is een veelomvattend begrip aan het worden: het varieert van camera-surveillance in steden, besluiten over burgers gevoed vanuit geautomatiseerde systemen en informatietechnologieën, allerlei sensoren (Internet of Things) en meetpunten in een Smart City (toezicht, waar zijn er nog parkeerplaatsen, enz.), Big Data systemen. Juist de overheid verwerkt enorme hoeveelheden bijzondere en gevoelige persoonsgegevens van burgers. Bij een Digitale Overheid is het natuurlijk van belang dat de gegevens veilig bewaard en verwerkt worden en dat de privacy van burgers geborgd is. Volgens de AP moeten overheidsorganisaties structureel en op toereikende wijze gaan investeren in hun informatiebeveiliging. Overigens is inmiddels het jaarverslag over 2019 van de AP verschenen, waarin wordt vermeld dat vorig jaar voor 2,5 miljoen euro aan AVG-boetes is opgelegd. De AP stelt ook dat het door een gebrek aan budget en personeel niet alle doelen kan waarmaken.
De ontwikkelingen op het gebied van de corona-app en de gang van zaken rondom het invoeren van de spoedwet die de bestaande noodverordeningen moet vervangen, geven te denken. Er is veel kritiek. Ook de Nederlandse Orde van Advocaten is kritisch: “Het wetsvoorstel maakt het mogelijk vergaande beperkingen van grondrechten en vrijheden voor een onbepaalde periode normaal te maken. Dergelijke ingrijpende beperkingen van bewegings- en vergadervrijheden zijn niet normaal, en behoren dat ook niet te zijn in een democratische samenleving.” Inmiddels heeft ook de Autoriteit Persoonsgegevens zich uitgesproken tegen deze noodwet.
